Kenya ayaa u qoondeysay lacag dhan 4 bilyan oo shilinka Mareykanka ah (qiyaastii 30 milyan oo doolarka Mareykanka ah) si wax looga qabto fatahaada ba’an ee ka dhalatay roobabka xooggan ee ka da’ay qeybo badan oo ka mid ah dalka, sida uu sheegay madaxweyne ku xigeenka dalka Kenya Rigathi Gachagua.

Dawladdu waxay xoojisay dadaallada lagu yareynayo musiibooyinka ka dhashay roobabka iyo daadadka ee sii kordhaya, inkastoo waaxda saadaasha hawada ay ka digtay sii socoshada roobab lixaad leh saddexda maalmood ee soo socota, ayuu yiri Gachagua.

Tan iyo markii ay bilowdeen roobabka xooggan, 70 qof ayaa naftooda ku waayey, 22 kalena waa ay ku dhaawacmeen, siddeedna waa la la’yahay, sida uu sheegay Gachagua. Wuxuu intaas ku daray in 131,179 qof ay saameeyeen roobabka, iyadoo qorshuhu yahay in la dejiyo si kor loogu qaado isku xirka gurmadka.

“Waxaan wadahadal kula jirnaa Hanti-dhowrka Qaranka, waxaana isku dayeynaa in 4 bilyan oo shilin lagu sameeyo sanduuqa gurmadka ah, waxaa la fududeynayaa adeegga dhalinyarada Qaranka sidii dib u dejin loogu sameyn lahaa qoysaska barakacayaasha ah, xarigga laga jarayo biya-mareennada iyo biyo-mareennada, waxna looga qabanayo biyo-xireennada soo qulqulaya. Gachagua ayaa sheegay intii lagu guda jiray kulan ka dhacay Nairobi si dib loogu eego tallaabooyinka wax ka qabashada xaaladaha degdegga ah ee la xiriira xaaladda fatahaadda ee ka socota dalka oo dhan.

Marka laga soo tago khasaaraha nafeed, lo’da iyo dalagyada beeraha, roobabka da’ay waxay burburiyeen jidad iyo buundooyinka dalka, iyadoo meelaha qaarna ay ka go’een dalka intiisa kale. Gachagua wuxuu sheegay in Xarunta Ka-hortagga Musiibooyinka Qaranka ay furnaan doonto 24 saacadood si loola socdo xaaladda, iyadoo dhowr jeer oo hore loo sameeyay waxqabadyo degdeg ah oo wax looga qabanayo dhibaatada roobka.

Waxqabadyada kale waxaa ka mid ah dib-u-dejinta qoysaska barokacay, dib-u-soo-celinta buundooyinka la maydhay, dayactirka kaabayaasha muhiimka ah, hawlgelinta Xarunta Ka-hortagga Musiibooyinka Qaranka iyo qaybinta cunto, cunto aan ahayn iyo agabka dawooyinka qoysaska ay dhibaatadu saameysey. Dadka reer Kenya ayaa lagula taliyay in ay ka feejignaadaan fatahaadaha iyo fatahaadaha ka dhalan kara maadaama roobabku ay sii xoogeysanayaan maalmaha soo socda.

Waaxda saadaasha hawada ee Kenya ayaa kula talisay dadka ku nool deegaanada u nugul dhul go’a ee bartamaha iyo galbeedka Kenya inay ka digtoonaadaan inay ka hortagaan xaaladaha halista ah. Roobab mahiigaan ah ayaa la filayaa in ay ka da’aan qaybo badan oo dalka ka mid ah saddexda maalmood ee soo socda, iyadoo qaybo ka mid ah Rift Valley, Nairobi, Lake Victoria Basin iyo Xeebta ay helayaan in ka badan 40mm roob ah ilaa Axadda, inkastoo la filayo in roobku uu hoos u dhaco ka dib.

Intii uu socday kulanka oo ay ka soo qeyb galeen hay’adaha horumarinta, maalgashadayaasha maxalliga ah iyo mas’uuliyiin sarsare oo ka tirsan dowladda, Gachagua ayaa ku booriyay Kenyaanka inay taxaddar muujiyaan oo ay naftooda mas’uuliyad iska saaraan. Waxa uu ugu baaqay dadka ku nool meelaha u nugul dhul go’a iyo biyo xireenada u dhow in ay u guuraan goobo nabdoon.