Wasiir hore oo dawladii hore cunaqabatayn ku soo rogtay Shiinaha ayaa sheegay in Djibouti ay xirtay oo ay masaafurisay “cawaaqib toos ah” oo ka dhashay xiriirka dhaw ee dalka bariga Afrika ku yaala ee Beijing.
Tim Loughton, oo ah xildhibaanka Konserfatifka ee East Worthing iyo Shoreham tan iyo 1997, ayaa sheegay in in ka badan toddobo saacadood lagu hayay garoonka horraantii bishan, lagana mamnuucay gelitaanka Jabuuti, wuxuuna u sheegay in laga saarayo duulimaadka xiga ee la heli karo.
Shiinaha ayaa cunaqabatayn ku soo rogay todobo xildhibaan oo uu ku jiro Loughton sanadkii 2021-ka, sababo la xiriira waxa ay ugu yeertay faafinta “beenta iyo macluumaadka” ku saabsan xadgudubyada xuquuqda aadanaha ee Xinjiang.
Loughton, oo ah ruug-cadaa dhabarka dambe u soo noqday guddoomiye ku xigeenka guddiga xulista arrimaha gudaha, ayaa Jabuuti ku yimid 8-dii Abriil booqasho 24 saac ah oo uu ku jiro la kulanka safiirka Ingiriiska.
Xildhibaanka ayaa u sheegay wargeyska Daily Telegraph inuu aaminsan yahay in “cabsigelintiisa” xariggiisa iyo ceyrintiisa maamulka Jabuuti ay tahay “cawaaqib toos ah” oo ka dhashay dhaleeceynta uu u jeediyay maamulka Shiinaha.
Waxa uu rumaysan yahay in ay ahayd “tusaale kii ugu dambeeyay ee caga-juglayn ah in toddobada xildhibaan ee cunaqabataynta la saaray ay la kulmeen saddexdii sano ee la soo dhaafay”.
Jabuuti waxa ay Shiinaha ka heshay balaayiin doolar oo maalgashi oo ay ku jiraan garoon cusub, isbitaal, $1bn (£790m) deked hawada sare ah iyo goob ganacsi oo xor ah oo wax soo saar iyo goobo bakhaar ah.
Loughton waxa uu sheegay in uu arrintan kala hadlay Andrew Mitchell, ku xigeenka xoghayaha arrimaha dibadda, oo uu u qoray safiirka Djibouti isaga oo u sii marinaya xafiiska arrimaha dibadda si uu uga dhiidhiyo hab-dhaqanka “war xun”.
Wuxuu u sheegay Telegraph: “Isla markii aan ogaaday inaan ahay xildhibaan British ah, oo baasaboorkaygii la hubiyay, arrimuhu waxay isu beddeleen baraf.”
Xildhibaanka Tory ayaa sheegay in muddo saacada ah lagu haayay iyadoo aan wax sabab ah laga helin hoolka dadka imaanayay kadibna waxaa loo gudbiyay qol lagu hayo oo uu keligiis ku xirnaa muddo saddex saacadood ah.
Loughton, oo u taagan xildhibaan ahaan doorashada guud ee soo socota, ayaa ku daray: “Ma i siin sabab. Waxaan ku celceliyey: ‘Sabab?’ wayna ii sheegi waayeen.
“Marka la soo koobo, waxay ahayd waayo-aragnimo aad u cabsi badan oo cidlo ah waddan aad u qariib ah.”
Afhayeen u hadlay safaaradda Shiinaha ayaa sheegay in eedeymahaasi ay yihiin “mid aan sal iyo raad toona lahayn” wuxuuna ku tilmaamay “hadallo la soo dhoodhoobay oo aflagaado ah oo la isku dayayo in lagu sumcad dilo Shiinaha laguna sumeeyo xiriirka Shiinaha iyo UK”.
Afhayeen u hadlay Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa yiri: “Waxaan taageero qunsuliyadeed siinay nin British ah oo ku sugan Jabuuti.”
Sannadkii hore, Loughton iyo Finn Lau, oo ah dhaqdhaqaaqe siyaasadeed oo ka socda Hong Kong, ayaa u qoray Guardian si ay ugu dhawaaqaan inaan “laga aamusi doonin” dhaleecayntooda xisbiga Shuuciga Shiinaha (CCP).
Waxay qoreen: “Waxaan sii wadi doonnaa inaan u doodno siyaasado macquul ah oo sare u qaadaya dimuqraadiyadda iyo xuquuqul insaanka adduunka oo dhan iyadoo si sii kordheysa loo yareynayo ku tiirsanaanta dhaqaale ee Britain ee nidaamyada is-daba-joogga ah.
“Waxaan sii wadi doonaa inaan la shaqeyno dadweynaha, saxafiyiinta, dhaqdhaqaaqayaasha, iyo dawladaha kale si aan u ogeysiino casharrada xanuunka leh ee CCP ay rabto inay ku dhufato Hongkongers aan waxba galabsan.”